Bezoekersteller

De laatste 5 artikelen

vrijdag 30 maart 2012

Ik wil gelezen worden - over leesbaarheid

Korte zinnetjes verhogen de leesbaarheid. Maar.....

In de VK van vandaag stond een artikeltje over een leesbaarheidsonderzoek. Een taalonderzoeker had examens voor het vmbo bekeken op leesbaarheid. De taal in die examens zou voor de doelgroep vmbo'ers niet te moeilijk moeten zijn. En inderdaad, er werden korte zinnetjes gebruikt. Het ging om geschiedenisteksten. Die waren opgebouwd als recepten. Bouterse bleek een dictator.Hij regeerde in zijn eentje. Hij liet zelfs mensen vermoorden. Enz., pagina na pagina. "Ik schrok me te pletter!", aldus de onderzoeker Ted Sanders.
En waarom? Er stonden helemaal geen signaalwoorden in als dus, want, maar, ten eerste.
De scholieren begrepen het beter met signaalwoorden:
Bouterse bleek een dictator, want hij regeerde in zijn eentje.


Ik denk dat dit juist is. Goed leesbare teksten hebben korte zinnetjes, met -ter verheldering en zonodig- signaalwoorden.

In de geciteerde zinnetjes bleven mijn ogen wel haken aan het volgende. Bleek in Bouterse bleek een dictator. Wanneer bleek dat, eerst niet? In zijn eentje. Waarom niet alleen; is in zijn eentje makkelijker te begrijpen dan alleen? Zelfs in Hij liet zelfs mensen vermoorden.
Zelfs is een waardeoordeel, wat deed hij dan nog meer voor nare dingen? (ondertussen weten we al een week dat Bouterse ook zelf 2 mensen heeft vermoord)

De moraal? Schrijf korte zinnen, gebruik indien nodig signaalwoorden om verband, oorzaak, gevolg of reden, of opeenvolging te verduidelijken.
Losse feiten zonder verbanden of verwijzingen zijn als losse flodders, als een telefoonboek zonder indeling, als een 60% gefragmenteerde harde schijf.

Maar leesbaarheid is nog veel meer


-Welke woorden kies je? Wat is je doelgroep, hun woordenschat, hun groepstaal?
-Hoe is de redenering opgebouwd? Signaalwoorden? Juist alineagebruik? Goed gebruik witregels?
-Zijn er leestekens gebruikt die de leesbaarheid vergroten? Ikzelf bijvoorbeeld gebruik heel vaak het leesteken 'de dubbele punt' (:) om iets uit te leggen. En 'de puntkomma' om verbanden tussen zinnetjes te leggen.
-Wordt goed gebruik gemaakt van verschillende lettertypes, lettergrootte, vet, schuin, onderstreept e.d. ?

(Aan de korte zinnetjes, de dubbele punt en de puntkomma heb ik al eerder een blogitem gewijd)

Sylvia Witteman (VK-columniste) schrijft vlot, maar vooral ook humoristisch. Dan blijf je lezen. Haar openingszin(netje) vandaag:  De zon schijnt. (Punt, genoeg)
Ze heeft het verderop over 'bammetjes', want boterhammen zijn te saai voor woorden.
Dus woordkeuze en vooral ook humor doen mensen verder lezen.

Wie zei ook alweer: "Ik wil gelezen worden."?  Ik meen dat dat Multatuli was, de beste stilist die  Nederland ooit heeft gekend. Ook al had dit zinnetje een politieke lading.


woensdag 28 maart 2012

XXkusjesvera klaagt aan

Ik ook: hij is er de oorzaak van dat jij DRIE fouten maakt in dit ene twitterzinnetje.

Journaal, letterlijk, potlood, tabloid en piano

Iedere woensdag buigt Volkskrant-redacteur Jean-Pierre Geelen zich in de rubriek 
Zegge & schrijve’ over “nieuwerwetsigheden in de taal en hoe daar mee om te gaan”. Geelen is de vaste tv-recensent van de Volkskrant, en daar is ook in de taalcolumn nog wel wat van te merken. Ik kan deze taalrubriek van harte aanbevelen.


Vandaag gaat het over een taalverschijnsel dat mij ook al was opgevallen en waarover ik wilde schrijven, maar Jean-Pierre was me net voor:


letterlijk  De ziekenhuisdirecteur zei (over het hoge aantal comazuipers): "Dan breekt me letterlijk de klomp." Geelen: je ziet het al voor je: de directeur loopt op klompen. Het woord letterlijk wordt steeds figuurlijker, een raar taalverschijnsel en trend.





Bron: Taalpost d.d. 28-3-12

Taalschrijver Wim Daniëls is op YouTube gestart met een reeks: Wim legt 't uit. In deze filmpjes legt hij in begrijpelijke taal uit waar woorden vandaan komen.
In zijn eerste filmpje vertelt Daniëls beeldend over de herkomst van de woorden potloodtabloid en piano.


Het Journaal van de NOS gaat in mei flink veranderen. Het wordt eigentijdser, bedient meer de jongere doelgroep, de nieuwslezer blijft staan en de taal wordt menselijker, meer de spreektaal. Hier het bericht.

Ik houd mijn hart vast: menselijker, meer de spreektaal. Krijgen we de RTL-isering of de SBS-ering, zeg maar de Helga van Leurisering? Het nieuws verklaard voor kleuters, andere kinderen en ongeletterden? Popi-Jopi-taal. Weg met de bijzin en de nuance. De spreekwoorden en gezegden-retoriek van Wilders? De taal van het weekendkrantje en niet van de bijlagen van de Volkskrant en NRC? 
Menselijker moet het Journaal ook. De nieuwslezer mag niet zijn/haar mening geven, maar je mag wel merken of hij/zij geschokt, verdrietig, verontwaardigd of blij is door er een bepaald gezicht bij te trekken vooraf of achteraf. De nieuwslezer als anchorman, een persoonlijkheid en geen robot. 
Prima. Mijn vrouw en ik kijken graag om 17.15 uur naar het ZDF, naar Hallo Deutschland. De anchor woman is Yvonne Ransbach. Zij is super charmant, ziet er goed uit en heeft een heerlijke glimlach. Maar het leukste is dat zij het nieuws menselijker maakt. Bij een frontale botsing met dodelijke afloop kijkt ze heel bezorgd en ze schudt na afloop van het bericht als een verdrietige moeder haar mooie hoofdje. Bij leuk nieuws straalt ze ook. Die mimiek maakt het nieuws een stuk menselijker. Dus prima als wij weten dat Sacha de Boer ook maar een mens van vlees en bloed is en ook haar zorgen heeft, verontwaardigd is of straalt bij een opleukertje.

maandag 26 maart 2012

Blonde soppende mokkels

Bij Jinek op Zondag zaten 2 modevrouwen (Fiona Hering en Karin Swerink) en psychiater Bram Bakker die kwam vertellen over zijn nieuwe boek over seks en seksverslaving. Terwijl de gastvrouw en de 2 modedames rode oortjes kregen bij  Brams woorden, twitterde iemand:


“Die blonde mokkels zitten te soppen”

Ik werd ‘helemaal blij’ van dit simpele zinnetje. Ik zal uitleggen waarom.
Drie keer de o-klank in een zin, klankrijm: blond-mokkel-soppen.
Vergelijk het beroemde dichtregeltje
‘Honderd klokken van Londen doen Londen bonzen’ (uit Maria Lecina)

Verder:
Blonde mokkels. Mokkels moeten blond zijn. Rooie mokkels bestaan niet. In mijn jeugd (60’er jaren) bestond het woord mokkel ook al. Het stond voor een ietwat uitdagend sexueel aantrekkelijk jong vrouwmens met getoupeerd blond haar. Zo’n type dat je als nozem uitnodigt achterop de buddyseat van de Kreidler plaats te nemen teneinde samen de snackbar op te zoeken.

Ik zou er niet aan moeten denken met een (blond) mokkel thuis te komen. Te ordinair voor woorden. Bovendien had ik geen rode Kreidler en was ik veel te gereformeerd.

Dan dat soppen. Ongetwijfeld een vies woord. Ook niet echt een woord uit de catechismus. Soppen is dit in ieder geval niet. Maar deze betekenis heeft het wel. (Ik durf het hier niet op te schrijven, klik maar op de link als u  per se vieze woorden wilt lezen; ik heb u gewaarschuwd.)

Van soppen krijg je rode oortje. Het is dat u het weet. Maar dat van die blonde soppende mokkels blijft een mooi zinnetje.




donderdag 22 maart 2012

Lessen Nederlands weer op de agenda



Vandaag een ingezonden brief in de VK, me uit het hart gegrepen.
Teneur:
Leerlingen kunnen geen boek of lange tekst meer lezen. Kennen geen spellingsregels en hebben geen idee van grammaticale regels. SMS'en, ja dat kunnen ze wel. Dat is ook taal, maar geen ABN. De ingezondenstukkenschrijver schreef dat ze op school nog maar 1 uurtje taal/Nederlands krijgen op de basisschool, in het voortgezet onderwijs en in het mbo.
Toen ik nog mbo-docent was, kregen de leerlingen minimaal 3 uur Nederlands per week.
Daarna werd het vak maar afgeschaft. "Ze leren het wel bij de andere vakken." Ik als vakdocent Nederlands was ook niet meer nodig; ik moest me maar met leerlingbegeleiding  en ict bezighouden. Ook leuk, maar ik dacht: mijn leerlingen hebben goede taallessen zo broodnodig.

"De school moet vooral leuk en gezellig zijn." Nou, dat hebben we geweten. Allerlei basisvaardigheden zoals goede taallessen waren niet meer nodig en nu zitten we met de gebakken peren.

Mijn remedie (ouderwets maar eigenlijk heel modern):
veel kleinere klassen, alleen vakdocenten, meer taaluren verplicht, normen opwaarderen, betere scholing taaldocenten, landelijk examen Nederlands, stimuleren literaire en semi-literaire boeken lezen ( zoals Mats Beek uit Veenendaal met zijn klassen doet).
Met honderden taalwebsites als extra materiaal kunnen de lessen Nederlands best interessant, leuk en nuttig zijn.

Taalvaardige leerlingen, die zich ook nog hebben verrijkt met goede boeken, zijn overal welkom. Redenen te over om dat als samenleving, als politiek, na te streven.

woensdag 21 maart 2012

Lente, een magistrale stralende zon

 

Vandaag is het lentefris, maar de lente is gisteren al begonnen. Het weer doet niet lullig en laat zich van zijn beste lentekant zien. Een fijn gebaar van die lui uit De Bilt.

Weg met de winterdepressie en de voorjaarsmoeheid. In deze financiële en geestelijke recessie gaan we ons bij de bloemetjes buiten zetten, deurtje, raampje open, ik verklaar het terras voor officieel geopend.

Het gelukkigste tv-moment van de afgelopen weken was natuurlijk de aanblik van de springende, dansende koeien die weer naar buiten mochten. Ze riepen: "Boe he, het is lente!"

Waar de top der blanke kuiten nu kan schitteren in den zonnegloed.

Helemaal goed, helemaal fijn. Toppie!

(Wim Sonneveld's "Was 't maar vast Advent!", hoor je mij vandaag niet zeggen.)

Kijk naar Een magistrale stralende zon (Johnny van Doorn)

 lente-ui  lentebloem  lentebode  lentefeest  lentelied  lentelucht  lentemaand  lentepunt  lenteroos  lenteweer  lentezon


maandag 19 maart 2012

Hond met een humane depressie

Zojuist op de radio:

 
sorry dat ik besta

"Honden komen knel te zitten in een inadequate leefomgeving. Hij is beperkt in de beperking die wij hem bieden en komt dan in wat wij een humane depressie noemen."


Tot zover de hondentherapeute.

Vertaling:
Honden worden net als mensen depressief als ze de hele dag opgesloten zitten.

Waarom praten therapeuten altijd zo idioot? Als ik een hond was, werd ik depressief van zo'n hondentherapeut.

Mijn hond in een hondenhok? Zo zou ik het niet willen noemen, ik zou zeggen:
"Hij bevindt zich in een inadequate leefomgeving."

zaterdag 17 maart 2012

Rapportcijfer taal voor Diederik S.

Hoe spreek je als politicus? Hoe spreek je het volk toe? Hoe zet je een helder verhaal neer?
Hoe doet de nieuwe politieke leider van de PvdA Samson het?

Korte, heldere taal. Korte zinnen. Gemiddeld 10-15 woorden per zin. Geen of weinig bijzinnen. Geen vaktaal. Jip en Janneke-taal voor Henk en Ingrid en Fatima.
Zo willen wij het zien in de politiek

Diederik Samsom- fragment toespraak tot mini-congres PVDA op zat. 17 maart
"......
Of neem de mensen in de sociale werkvoorziening. Tijdens mijn campagne de afgelopen weken werd ik er bij vrijwel ieder bezoek over aangesproken. Door Alex, door Janine, door Marieke, door vele anderen. Zij verdienen hun inkomen, maar vooral hun zelfrespect in de beschutte arbeid. En ze zijn nu doodongerust over het wegsnijden van hun baan. En dan hebben wij een premier die het heeft over kansen pakken. Marieke, Alex, Janine en al die anderen pakten hun kans. En jij pakt die kans weer af, Mark. Jij berooft ze daarmee van hun baan, hun inkomen, en vooral van hun zelfrespect. En ik zal je tegenhouden. Omdat in een fatsoenlijk land alle mensen een eerlijke kans verdienen. ...."

Dit soort taal is wat ik mijn leerlingen voorhield. Kort, krachtig, helder. Veel enkelvoudige zinnen, geen moeilijke woorden. Een kind moet het kunnen begrijpen. Politieke taal voor  de gewone burger. Om de kloof te dichten.

Diederikje Samsom, goed gedaan jongen. Je krijgt van mij een 9.

donderdag 15 maart 2012

In mijn zorgkracht staan


PR-taal in de zorg
Ik lees: nieuwste inzichten, zorgvernieuwing, nieuwe techniek. Als het maar nieuw is, type: OMO is vernieuwd.

Vaag-taal in de zorg: zorgkracht, belevingsgerichte zorg, zorggemak, op maat. Klinkt lekker, maar vraag niet wat het precies inhoudt! Als het maar een moderne, trendy, positieve naam heeft. 
Op maat: welke maat, wiens maat, vergeleken met welke standaardmaat? Op maat is meestal een fopspeenwoord, vaag, nietszeggend.

Dan de foto
Drie bejaarde heren. Want alleen mannen houden van techniek, oude vrouwen breien en haken en zitten niet te gamen met hun smartphone, zoals die mannen op de foto. Met hun dikke reumavingers. Weg met de biljartkeu! Heren, game on!

He, ja, was ik maar dement, woonde ik maar in het verpleeghuis, dan kreeg ik een gratis iPhone en kon ik de godganse dag gaan gamen met mijn bejaarde maten. Ik zou dan wel om een ipad 3 vragen, de nieuwste techniek voor meer zorggemak, slimme elektronica voor slimme dementerenden. 
Ik hou van belevingsgericht, want belevingsgericht is mieters. Juist in de zorg. 

Ik wil de hele dag in mijn zorgkracht staan!



maandag 12 maart 2012

Met je arm in een nutella (taalmixture)

Vandaag 1 miksture van diverse verspreide gefragmenteerde taalongelukken.

Liliane Helder (PVV):  "Die handhaving zit aan het eind van de pijpleiding." Antw.

Voetbalverslaggever: "Hij bijt op zijn laatste tandvlees." Antw.

Slob (CU): "We kachelen alle kanten op." Antw.

"Met de BES-eilanden wil de regering best zaken mee doen." (dubbel)

Die huisjes daar zijn het laatste restant van wat er nog over is. (driedubbel)

Maarten van Poelgeest (politicus, bestuurder) "De overheid draait om de hete aardappel heen."

Om te lachen:

Dat kost niet duur, maar is goedkoop. (Reve?)

Zij had haar arm in een nutella.  (bruine?)

Ik ben het niet eens met de ovulatietheorie van Darwin.  (de domsten overleven niet)

De operazangeres kreeg een staande ovulatie.  (vruchtbaar optreden)


woensdag 7 maart 2012

dinsdag 6 maart 2012

Ik ben een taalpeurist

Op Woordpost van Onze Taal kwam ik het woord peuren tegen. Ik vroeg mij af hoeveel (jonge) mensen het woord 'peuren' kennen.
De hengelminnende Amsterdamse grachtengordelvissertjes van vroeger en nu zullen het woord wel kennen. Peuren is een eeuwenoud tijdverdrijf, voedsel- en inkomstenbron.
De betekenis: paling vangen met een hoop pieren, aan een stokkie of in een nylonkous van moeders. Het is een effectieve methode, maar het is nu verboden. De paling wordt beschermd, wordt bedreigd, is peperduur. Dus: handen af van de paling, no peuring please.

Ik vroeg aan mijn vrouw (geen sportvisser, lust wel een lekkerbekje): "Weet jij wat peuren is?" Jawel, volgens haar betekende het 'iets uitzoeken/opzoeken'. Met Google iets peuren, sorry browsen. De combinatie met paling is haar onbekend: Enschede is geen vissersdorp.

Peuren doet me aan mijn vader denken. Die ging wel eens stiekem peuren vroeger. Maar hij sprak daarover op een samenzweerderige wijze, niet verder vertellen. Ik mocht nooit mee als hij ging peuren. Wel zag ik eens het wapen: de afgeknipte nylonkous, vol met wormen. Ik sidder(aal)de ervan!

Nu peur ik maar de taal in mijn taalweblog. Een taalpeurist. Lekker wroeten in de taal en af en toe een leuk woordje als peuren omhoog halen. (Mijn vrouw draagt geen nylons)

maandag 5 maart 2012

Niet wat maar dat

Ik zag een documentaire over Maarten 't Hart. Bij zijn boekenkast staand, wees hij op zijn eerste bijbel. Als erkend zuinigerd wees hij meteen op de prijs die linksboven in het boek stond. Typisch Maarten, maar dit geheel terzijde (zou Wilfred Genee zeggen).
Toen zei hij: "De bijbel is een boek wat ...."

Zijn uitgever Theo Sontrop zei enige minuten later. "Een vlucht regenwulpen is een boek wat ..."

Behalve literaire figuren zondigen talloze mensen (ook gestudeerden) tegen de taalregel dat het betrekkelijk voornaamwoord bij een het-woord DAT moet zijn: het boek dat i.p.v. wat. Zie Taaladvies

In een eerdere blog wees ik al op een andere, veelgemaakte fout van dezelfde orde.
Het verhaal gaat over een meisje die in Amerika woont.
Het was een aardig jongetje die bij de meisjes populair was.
(in beide gevallen moet het dat zijn: het-woorden worden gevolgd door een dat-woord)

Ik heb het idee dat niemand zich meer stoort aan dit type fouten, dat niemand zich de fout bewust is. In de volgende grammatica wordt 'een boek wat' vermoedelijk goedgekeurd omdat zo ongeveer iedereen het zegt. Taal is democratisch: hoe meer foutsprekers en foutschrijvers, hoe waarschijnlijker dat de fout officieel wordt goedgekeurd.

De mantel der taalliefde is mild voor taalfouten. De schoolfrikken zijn Don Quichots en hun rode pen wordt ooit een fossiel. "Als ze het maar begrijpen, dan zijn wij al tevreden." "Zo'n taalfoutje, ach, wie maalt er om?" Ikke.





zondag 4 maart 2012

Vier keer rammeltaal

Vier keer rammeltaal gehoord. Wat is er loos? Zoekdefout dus.

1. Jan Joost van Gangelen over spelers PSV: "Wij lopen op ons allerlaatste tandvlees."

2. "De hete aardappel voor je uitschuiven."

3. "Wil iemand ons assisteren bij de introductie van deze innovatieve noviteit?"

4. "Hij had de moed al laten varen."

Reageer hieronder.

donderdag 1 maart 2012

Over het gezag van woordenboeken

Een woordenboek gebruiken? In het digitale tijdperk waarin iedereen online is? Is Google het nieuwe woordenboek?
Onderstaande schreef ik als reactie op een artikel in Onze Taal over de strijd der woordenboeken.

Wie koopt er nog een woordenboek? Je moet opstaan, naar je boekenkast gaan, je verouderde woordenboek pakken, opzoeken, boek weer terug enz. Gedoe. We zoeken het woord online, op internet, met Google. Gaat een stuk sneller.
Ik vraag me af welk van de woordenopzoekhulpmiddelen in Nederland de meeste autoriteit heeft / zou moeten hebben. Dus het grootste gezag in taalland.
De Dikke Van Dalen, het Groene Boekje, het Witte Boekje, de ANS?  om er enkele te noemen. Vaak zoek ik online bij Taalhulp van Onze Taal.
In geval van een discussie of een woord goed of fout gespeld is, is mijn vraag aan de redactie van Onze Taal:
WIE/WAT HEEFT HET LAATSTE WOORD, IS HET MEEST GEZAGHEBBEND OP TAALGEBIED??