Taalgrappigheden

Gisteren bij DWDD een Trots op Nederland-getrouwe. Ze zei:

"Jammer dat ze stopt.  Rita Verdonk heeft jarenlang het paard getrokken."

(taalkundig spant ze hier de kar achter de wagen, echt een paard van een fout)


Mijn moeder zaliger kon het ook mooi zeggen:

"Heb je het al gehoord? Vorige week is Kees van Amerongen* op staande voet overleden!"

A propos Kees van Amerongen:
er is een aardig grafschrift, dat luidt:

"Hier ligt Kees van Amerongen
 in de grond geen onaardige jongen."

Kom je uit Leie dan?

Leiden is een mooie stad: de universiteit, de kakstudenten, de Pieterskerk en Hooglandse kerk, de grachten, de hofjes, de Burcht, de historie, het Rapenburg, het Leids Ontzet op 3 oktober, professoren, studentenkotten, het Stadhuis, de Breestraat en de Haarlemmerstraat, haring en wittebrood, klapstuk bij de hutspot.

Ik woonde er tussen 1978 en 2001, 23 jaar. Als mijn broekzak, kende ik het.
Om de Leidse taal moest ik altijd een beetje lachen: zo plat of zo kak. Bij dat plat Leids gaan de sprekers aan het eind van de zin met de stem omhoog, vaak gevolgd door 'dan' of 'toch'.
"Heb je al gegeten, dan?", waarbij gegeten de lucht in gaat.
"Als ik zo'n kop had, ging ik ernaast lopen, ja toch?"
Als je  'dan/ja toch' hoort, dan is het beslist een Leidse glibber/glipper, de bijnaam van de Leienaar. Dat 'glipper' verwijst naar de kwalijke reputatie van sommige Leidenaars tijdens het beleg door de Spanjolen. Zij glipten buiten de stadsmuren om te collaboreren met de vijand. Het is dus een scheldnaam. Glipper werd glibber.

Maar er is ook een bekakt Leids, gebezigd door de studenten, professoren, de elite. Ze hebben 1 aardappel in de keel tijdens het spreken. Vooral de uitspraak van de letter 'r' valt op. Men noemt het de Leidse r. Luister naar Sacha de Boer en Eva Jinek en je weet wat ik bedoel. Eva studeerde in Leiden. Ook bij Gooische meisjes en stewardessen hoor je vaak de Leidse (w)rollende r, waar de r bijna klinkt als een w:
"Voow de wramen zag je veel wrood kopuw" (Voor de ramen zag je veel rood koper).
Een Leids woord met  w’s: Woowowewal  = Roofoverval

Tot slot nog enige mooie exempelen van het hedendaags Leids.

Zij heb een kop as een ingedeukt spinazieketeltje. (lelijk iemand)

Moeders ideaal, een kinderwagen van Langezaal: was de reclameslogan die aan de gevel van de gelijknamige firma aan de Stille Rijn hing. Het verhaal gaat dat studenten ’s nachts de letters “erwagen” van de kinderwagen hebben verwijderd.Vanaf dat moment is de hilarische kreet: moeders ideaal, een kind van Langezaal te horen.
Ingezonden reactie: Moeders ideaal een kind van Langezaal klopt niet helemaal. Vroeger hing er aan de gevel van de firma Langezaal aan de Stille Mare een groot wit reklamebord met de tekst: Moeders ideaal een kinderwagen van Langezaal. Op een nacht hebben, waarschijnlijk studenten, van het woord kinderwagen de letters erwagen  weggeverfd. Nadat het Leidsch dagblad aandacht had geschonken aan het voorval, was het een tijd lang voor sommige mensen de gewoonte om zwangere vrouwen na te  roepen.  


Leidse vervoegingen van werkwoorden. In het Leids zitten behoorlijk wat afwijkingen in de vervoegingen van de sterke werkwoorden: ik heb ’t gemorke; d’r stinge veel mensen, hij plagt te zeggen, ik gaan(t), ik dors ’t niet, aas fallie, ik kon ‘m nie, ik ken d’r niks an doen, ‘k heb ’t daar neergelege en uiteraard: ken het zijn dat ik u kan?


Ja hee ik ben goeie Mie nie: Dat zei iemand die geen geld wilde betalen wanneer hem dat werd gevraagd om iet bijzonders te kopen bv. Goeie Mie was een gifmengster uit het begin van de vorige eeuw die zieke mensen dag en nacht bij stond, vervolgens hun geld afpakte om ze vervolgens met rattenkruid te vergiftigen.  


Nog meer? Hier Leidse les

Stucen of stukken of ...?

 stuccen, stukken ?

Iemand schreef:
Stuccen moest het wezen. Vind ik raar, want de enkele medeklinker
verdubbelt in het NL alleen om de klinker kort te houden. Maar de klinker
in stuc is niet kort, het is de uu van fuut, niet de u van fut.

De vervoeging is op zijn Nederlands, en dan valt het onder NL
spellingregels. Dus ik houd het op stucen.


http://www.encyclo.nl/zoek.php?woord=stuccen

Lekker, he, zoveel verwarring en tegenspraak. Houd het daarom maar op pleisteren. Of is het plijsteren?
Dus wordt het muurmake-up of toch muur-makeup of liever muur-make-up.

Beste lezer, u wordt hier niets wijzer. Ik spaar de kool (maar ook de geit). Ik wil mijn vingers hier niet aan branden, noch aflikken, want ik word er echt gestuct, pardon gestoord van.

Spellingsanarchie moet worden aangepakt!

         


Hoe heb ik het nu, waarde lezer? Een taalorganisatie die uitdrukkelijk stelt dat de slechte spelling van o.a.  de d's en t's maatschappelijk onverantwoord is. Ik kan het bijna niet geloven.

(Onze Taal meldt:)*

>>De Nederlandse Taalunie, de organisatie die namens de Nederlandse en Vlaamse overheid onder andere de officiële spelling regelt, heeft een rapport uitgebracht over de vraag of het waar is dat de jeugd steeds slechter spelt. Taalschrift, het elektronische tijdschrift van de Taalunie, besteedt aandacht aan de problematiek in een 'reportage', of eigenlijk een interview, met Taalunie-medewerker Rik Schutz.
Volgens Schutz moet er in het onderwijs veel aandacht komen voor goed spellingonderwijs: "Maatschappelijk gezien kunnen we het ons niet veroorloven te zeggen: dt-fouten, jammer, maar er is nu eenmaal niets aan te doen. Dat zet de deur open voor spellinganarchie. We mogen als samenleving best eisen dat mensen correct spellen. Onderwijs moet aanleren wat juist en niet juist is."<<

* meldt:)  Een dubbelepunt, gevolgd door een haakje, is heel gevaarlijk: die jeugd van tegenwoordig denkt algauw dat het een smiley is!

Als docent Nederlands heb ik meer dan 3 decennia meegemaakt dat de spelling steeds onbelangrijker werd gevonden. Met de belabberde werkwoordspelling (of werkwoordsspelling) als boegbeeld van de ellende. Ik voelde me tot vandaag een roepende in de woestijn. Ik trainde mijn studenten het kofschip tot ze het de neus uitkwam en elke spellingzondaar kon en kan rekenen op een correctie, een korte instructie en mijn misprijzend gezicht. Plus menig zucht.

Hoe vaak schreef ik met mijn krijtje op het schoolbord:

Ik denk niet dat mijn zus zich dit jaar al verloof.     (t/d/dt ?)

Ik mag hopen dat u hier niet twijfel.

Ook ik heb heel vroeger moeten leren schrijven hoe je feeerieke iluminasies speld !

Lekker stoofpeertjes

Wel of geen komma kan de betekenis doen veranderen.

Ik kom hierop omdat een familielid facebookte dat het in haar huis zo lekker rook naar opstaande stoofpeertjes. Een vriendin refacebookte haar: "Lekker stoofpeertjes." Ik denk dat zij bedoelde: "Lekker, stoofpeertjes." En niet:
"Wat eten we vanavond?" "Stoofpeertjes?" "Mmmm....weer lekker stoofpeertjes, net als vorige week." of "Mmmm... lekker, stoofpeertjes, net als vorige week."

Het ene lekker gaat over de heerlijke smaak of geur, het andere lekker gaat over het eten (van stoofpeertjes). Net zoals 'Lekker fietsen' gaat over de activiteit fietsen en niet over de smaak van wiel, stuur of zadel. Hoewel er misschien maffe ijzervreters zijn die een heerlijk fietsje niet versmaden. Maar er zijn blijkbaar nog genoeg stoofpeervreters in Nederland. Met het verscheiden van mijn moeder is het verschijnsel 'stoofpeertjes' gelukkig nog niet uitgestorven.

Wat eet jij vanavond? Lekker stoofpeertjes! Lekker, stoofpeertjes! (klik de link voor het recept, smakelijk!)

Doe niet zo aalwaardig!

Wel eens gehoord van het woord ' aalwaardig' ? Ik ook niet.
"En wat betekent dan dat woord 'aalwaardig'?"
"Aalwaardig betekent 'gemelijk'", antwoord ik niet gemelijk, maar welwillend.
Zo, nu gaat u het woord 'aalwaardig' vandaag extra veel gebruiken, wijsgeworden na deze taalonthulling.

Tegeltjeswijsheden

Op tegeltjes, bordjes, sjaaltjes, mensenhuid kun je van alles zetten.
Op mijn kamer hangt een eeuwenoud tegeltje met een minimalistisch afgebeeld blauw koetje. Zonder tekst. Want de voorstelling is duidelijk: dit is een koe. Period.
In het kamertje van mijn oma hingen bijbelspreuken op ovale, houten bordjes. De boodschap was duidelijk: ik roep u op: Dient de Heere Heere.
Tegen de achterruit van de auto van mijn buurman hangen 2 teksten. Baby aan boord en FC Twente - je staat er achter en anders oprotten. Wat moet je met de eerste mededeling? Voorzichtig, voet van het gas? En waarvoor staat de tweede? Ben je niet voor FC Twente, dan ben je een slecht mens?
Goed, je leest de teksten, je glimlacht erom, maar interessanter is: wat zit er achter de plaatsing van een tekst? Wat wordt de wereld meegedeeld, welke boodschap moet overkomen, welk statement wordt gemaakt?
In veel gevallen heb ik geen idee. Toch moet het iets zijn van: mag ik ook even wat zeggen? Ik wil ook even worden gehoord, opgemerkt. Ten minutes of fame. Ik twitter, ik besta. Tweets zijn tegeltjes van 140 tekens.
We willen allemaal met onze kop of tekst op een tegeltje: ik ben leuk, wijs, humoristisch, filosofisch, ad rem, bijzonder.

Hier wat voorbeelden, zonder commentaar:

Voorspellen is niet makkelijk

Mijn vrouw hoorde op de radio:

"Is voorspellen moeilijk?"
"Voorspellen is altijd moeilijk.... zeker als het om de toekomst gaat."

Toch buitengewoon verhelderend, deze toevoeging...

Ik propagandeer correct Nederlands

Henk Krol op Radio 1
zei zoiets als:
Je kunt misschien wel homo zijn in het Nederlandse voetbal, maar je moet het niet propaganderen. Want dan beginnen de problemen.

Is dit vet gedrukte woord wel goed? Mijn taalgevoel zei onmiddellijk van niet. Wat dan?
Lees het hier.